Aðferðafræði ábyrgra fjárfestinga
Á undanförnum árum hafa fjárfestar í auknum mæli tekið tillit til þátta í rekstri fyrirtækja sem hingað til hefur talað um sem ófjárhagslegar upplýsingar við mat á fjárfestingum. Er þá sérstaklega horft til áhrifa af rekstri fyrirtækja á samfélagið og umhverfið sem það starfar í.
Almenn vitneskja um áhrif loftslagsbreytinga og mikilvægi þess að fyrirtæki starfi í sátt við samfélagið og sitt nánasta umhverfi hefur vakið forsvarsmenn fyrirtækja og opinberra aðila ásamt fjárfestum og almenningi til umhugsunar. Rannsóknir hafa sýnt að þeir útgefendur sem eru vakandi fyrir þessum þáttum og taka ábyrgð rekstri sínum með tilliti til umhverfislegra, félagslegra þátta og stjórnarhátta (UFS) draga úr áhættu í rekstrinum og eru líklegri til að ná árangri til lengri tíma.
Ýmsar áskoranir fylgja því að meta ófjárhagslega þætti og skortur á stöðlun við mat á þeim hefur verið eins helsta hindrunin að tekið sé tillit til þeirra.
Eurosif framkvæmir annað hvert ár rannsókn þar sem skoðaðar eru helstu aðferðir við ábyrgar fjárfestingar og þróun þeirra á meðal fjárfesta. Eftirfarandi tafla er samantekt á mismunandi aðferðum sem falla undir ábyrgar fjárfestingar og heiti þeirra eftir hvaða stofnun er um að ræða. Til hægri í töflunni er íslensk þýðing á viðeigandi aðferð:
| Eurosif | GSIA- equlvalent | PRI - equivalent | EFAMA - equivalent | Ísl. þýðing |
|---|---|---|---|---|
| Exclusion of holdings from investment universe | Negative/exclusionary screening | Negative/exclusionary screening | Negative screening or Exclusion | Neikvæð skimun |
| Norm based screening | Norms-based screening | Norms-based screening | Norms based approach (type of screening) | Jákvæð skimun |
| Best-in-Class investment selection | Positive/ best-in class screening | Positive/ best-in-class screening | Best-in-Class policy (type of screening) | Fremst meðal jafningja |
| Sustainability themed investment | Sustainability themed investing | Sustainability themed investing | Thematic investment (type of screening) | Sjálfbærar þemafjárfestingar |
| ESG integration | ESG integration | Integration of ESG issues | - | Samþætting UFS við verklag |
| Engagement and voting on sustainability matters | Corporate engagement and shareholder action |
Active ownership and engagement (three types): - Active ownership - Engagement - (Proxy) voting and shareholder resolutions |
Engagement (voting) | Virkt eignarhald |
| Impact investing | Impact/community investing | - | - | Áhrifafjárfestingar |
Helstu aðferðir ábyrgra fjárfestinga
Áhrifafjárfestingar (e. Impact investment)
Áhrifa fjárfestingar eru fjárfestingar sem hafa það að markmiði að skapa jákvæð, mælanleg áhrif á annað hvort umhverfi eða samfélagið auk þess að skila fjárhagslegum ábata. Áhrifafjárfestingar eiga heima hvort sem er á nýmarkaðssvæðum eða á þróuðum mörkuðum. Vaxandi áhugi fjárfesta á að hafa áhrif með sínum fjárfestingum beinist að þeim áskorunum sem felast í meðal annars sjálfbærni í landbúnaði, endurnýtanlegri orku, varðveislu auðlinda, hvata fjármögnun (e.microfinance) og aðgengi að grunnþjónustu svo sem heilbrigðis- og menntunarþjónustu .
Ofangreind skilgreining er af heimasíðu Global Impact Investment Network (GIIN) en það eru samtök sérstaklega stofnuð með það markmið að auka veg slíkra fjárfestinga og eru þau studd af áhrifaríkum stofnunum víðs vegar um heiminn.
Eftirfarandi einkennir áhrifafjárfestingar:
Ásetningur (e.intentionality): Fjárfestir vill hafa jákvæð áhrif á samfélagið eða umhverfið með fjárfestingunni.
Fjárhagsleg markmið: Fjárfestar gera ráð fyrir því að fjárfestingin skili fjárhagslegum ávinningi og að höfuðstóllinn tapist ekki eru lágmarkskröfur.
Fjárhagslegar væntingar og eignaflokkar: Fjárfest er meðal annars á vanþróuðum mörkuðum en einnig á þróuðum mörkuðum og getur í raun verið fjárfest í öllum tegundum eignaflokka svo sem skuldabréfum og framtaksfjárfestingum.
Mælanleiki á áhrifum af fjárfestingunni: Til að fjárfestingin geti fallið undir flokk áhrifafjárfestinga er mikilvægt að fjárfestirinn leggi mælanlegt mat á áhrifin og geri grein fyrir þeim með gagnsæi og sýnileika.
Í skýrslu frá árinu 2024 áætlar GIIN að rúmlega 3900 stofnanir stýri yfir 1.570 trilljónum Bandaríkjadala í áhrifafjárfestingum um allan heim.
Heimildir:
Fremst meðal jafningja (e. Best in Class)
Fremst meðal jafningja er aðferð sem byggir á því að fjárfestar horfa til þeirra fyrirtækja eða verkefna sem eru til fyrirmyndar í sinni starfsgrein er varðar viðeigandi UFS þætti og sýna einnig góða fjárhagslega stöðu.
Jákvæð skimun (e. Norms-based screening)
Jákvæð skimun er aðferð sem hægt er að beita einni og sér eða með öðrum aðferðum og þá oftast með virkum samræðum eða útilokun. Við jákvæða skimun eru kröfur um UFS þætti dregnar fram og aðrir fjárfestingarmöguleikar útilokaðir. Atriði sem notuð eru til grundvallar jákvæðrar skimunar geta verið góðir stjórnarhættir, samstarf við verkalýðsfélög, umhverfisvernd, sjálfbærni, ábyrgar fjárfestingar, menningarleg fjölbreytni og fleira.
Alþjóðleg viðmið um ofangreind atriði eru gefin út af ýmsum stofnunum og samtökum þar með talið OECD, ILO og UN Global Compact ásamt grundvallarviðmiðum Sameinuðu þjóðanna um mannréttindi og viðskipti. Algengast er að nota viðmið UN Global Compact við skimun á fyrirtækjum. Ef fyrirtæki í eignasafni fjárfestis brýtur gegn ákvæðum viðmiðana geta fjárfestar reynt að eiga samtal við fyrirtækið um að laga viðeigandi hlut og í framhaldinu ákveðið til hvaða aðgerða er rétt að grípa og þá hvort fjárlosun sé nauðsynleg.
Heimildir:
UN PRI - An introduction to responsible investment: Screening and exclusions
Neikvæð skimun (e. Negative screening)
Neikvæð skimun gengur út á að útiloka ákveðnar lánveitingar eða fjárfestingar á grundvelli óábyrgra UFS þátta. Algengt er að sjá atvinnugreinar á borð við áfengis- og tóbaksframleiðendur, veðmálafyrirtæki, vopnaframleiðendur, klámiðnaðinn o.fl. á útilokunarlistum ábyrgra fjárfesta. Stigsmunur er á því með hvaða hætti fjárfestar innleiða neikvæða skimun í starfsemi sína, algengast er undanskilja fyrirtæki í óæskilegri starfsemi en einnig er hægt að horfa ofan í viriðskeðjuna lengri líkt og til birgja og dreifingaraðila.
Þeir fjárfestar sem beita neikvæðri skimun standa frammi fyrir ýmsum áskorunum þó að á yfirborðinu virki aðferðin einföld. Ákveða þarf, sem dæmi, hversu mikið af heildartekjum fyrirtækisins má koma frá þeirri starfsemi sem ákveðið hefur verið að útiloka og hvenær á að fjárlosa (e.divest) fyrirtæki út á grundvelli þeirra skorða sem settar hafa verið. Auk þess geta upplýsingar frá gagnaveitum er lúta að þessum atriðum verið mjög misvísandi.
Norski olíusjóðurinn beitir neikvæðri skimun og horfir langt eftir virðiskeðjunni og birtir jafnframt lista á vef sínum yfir þau fyrirtæki sem hann hefur útilokað.
Heimildir:
UN PRI - An introduction to responsible investment: Screening and exclusions
Samþætting UFS við verklag (e. ESG integration)
PRI skilgreinir UFS samþættingu við verklag sem "skýr og kerfisbundin innlimun UFS málefna í fjárfestingargreiningu og fjárfestingarákvörðunum."
UFS samþætting felur í sér að samþætta aðeins þau mikilvægu (e. material) UFS málefni sem eru talin mjög líkleg til að hafa áhrif á afkomu fyrirtækja og fjárfestingarárangur:
- Ef UFS-málefni er talið verulegt fer fram mat á áhrifum þess.
- Ef UFS-málefni er talið óverulegt eða ekki efnislegt fer ekki fram mat.
Aðferðin fléttar því UFS þáttum inn í hefðbundnar fjárhagslegar greiningar. Við virðismat eru áhrif UFS þátta hluti af forsendum og geta þar með haft áhrif á ávöxtunarkröfu við greiningar og verðmat. Þannig er tekið tillit til UFS þátta og horft til þeirra líkt og annarra fjárhagslegra atriða með hefðbundnum aðferðum sem notaðar hafa verið hingað til. Almennt er horft til þess að UFS þættirnir hafi meiri þýðingu til lengri tíma og því er það töluverð áskorun að samræma sjónarmið þeirra sem horfa til skemmri tíma í sínum fjárfestingum og þeirra sem meta þær til lengri tíma.
Heimildir:
UN PRI - ESG integration in listed equity: A technical guide
Sjálfbærar þemafjárfestingar (e. Sustainable Themed Investing)
Þemafjárfestingar er aðferð sem byggir á því að horfa sérstaklega á ákveðnar tegundir fjárfestinga sem hafa sjálfbærni og UFS mál að leiðarljósi t.d. loftlagsbreytingar, fæðu, vatn, endurnýjanlega og hreina orkugjafa og landbúnað. Segja má að heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna falli vel að þessari aðferðafræði þar sem áhersla í fjárfestingum er á tiltekin málefni. Heimsmarkmiðunum fylgja einnig handbók þar sem hagstofur landa Sameinu þjóðanna geta notað til að meta stöðuna á hverjum tíma og er hvatning til að ná settum markmiðum fyrir árið 2030.
Heimildir:
Virkt eignarhald (e. Active ownership)
Hugtakið merkir í þessu samhengi að hluthafar nýta rétt sinn til að hafa skoðun og áhrif á stefnu fyrirtækja er varðar UFS þætti. Eitt af sex grundvallarviðmiðum PRI hvetur eiganda til að vera virkir í sínu eignarhaldi og eiga „virkar samræður“ (e.engagement) við stjórnendur fyrirtækja ásamt því að nýta atkvæðarétt sinn á hluthafafundum eða í umboði þriðja aðila (e.proxy voting). Í skýrslu sem gefin var út á vegum PRI árið 2018 kemur fram að virkt eignarhald er almennt álitin áhrifamesta leiðin við að draga úr áhættu með viðkomandi fjárfestingu, hámarka afkomu hennar og hafa jákvæð áhrif á samfélagið og umhverfið. Það getur þó verið erfitt að setja nákvæma mælistiku á áhrifin.
Hluti af virku eignarhaldi er að eiga virkar samræðum við stjórnendur fyrirtækja og kalla eftir upplýsingum er varða UFS þætti. Með virkum samræðum getur fjárfestir haft áhrif á rekstur fyrirtækisins meðan að fjárlosun leiðir til þess að fjárfestirinn stendur utan dyra og án mögulegra áhrifa eða aðkomu til að þrýsta á viðkomandi félag til betri rekstrar. Samkvæmt fyrrnefndri skýrslu sýna nýlegar rannsóknir að ef virkri fjárfestingu er beitt með skynsamlegum hætti skili það alla jafnan fjárhagslegum ávinningi ásamt því að auka þekkingu og skilning á fyrirtækinu, starfsemi þess og stjórnendum og styrkir jafnframt samskipti á milli fjárfesta og viðkomandi fyrirtækis.
Ef fjárfestir ætlar að beita virku eignarhaldi er mikilvægt að skýr markmið og stefna sé til staðar, ef ekki getur þessi aðferð valdið misskilningi og vantraust orðið á milli fjárfesta og útgefanda. Þau skilaboð sem fjárfestar gefa út á markaðinn með virku eignarhaldi geta haft áhrif og því þarf að vanda vel til verka. Mikilvægt er að undirbúa virku samræðurnar vel, afla upplýsinga, setja sér markmið og halda utan um árangurinn. Þá þarf að fylgja upplýsingaöfluninni vel eftir og flétta inní fjárfestingarákvarðanir þar sem stöðugleiki er mikilvægur í ákvörðunarferlinu.
Heimildir:
UN PRI - A practical guide to active ownership in listed equity